Báo cáo lưu chuyển tiền tệ không chỉ cho thấy doanh nghiệp đang có bao nhiêu tiền mà còn phản ánh dòng chảy tài chính đi qua ba trụ cột vận hành quan trọng: hoạt động kinh doanh, đầu tư và tài chính. Việc phân tích dòng tiền của doanh nghiệp riêng từng dòng tiền không chỉ giúp xác định nguồn tạo ra tiền, mà còn đánh giá mức độ lành mạnh, hiệu quả và chiến lược tài chính của doanh nghiệp trong ngắn và dài hạn. Dưới đây là hướng tiếp cận chi tiết để doanh nghiệp có thể hiểu và phân tích từng cấu phần một cách rõ ràng, dễ áp dụng vào thực tế.

1. Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh (Operating Activities)

Đây là phần quan trọng nhất của báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Nó phản ánh tiền thu vào và chi ra từ các hoạt động cốt lõi tạo nên doanh thu chính của doanh nghiệp như bán hàng, thu tiền từ khách hàng, chi trả cho nhà cung cấp, trả lương cho nhân viên hoặc đóng thuế.

Cách phân tích:

• Dòng tiền dương ổn định qua nhiều kỳ cho thấy hoạt động kinh doanh tạo ra tiền mặt thực sự và đủ để nuôi sống doanh nghiệp.
• Dòng tiền âm liên tục, ngay cả khi lợi nhuận kế toán vẫn dương, là dấu hiệu cảnh báo rủi ro – thường do khách hàng trả chậm, tồn kho tăng hoặc chi phí vận hành vượt kiểm soát.

Ví dụ thực tế:

Một công ty thương mại báo lãi ròng 2 tỷ đồng quý I nhưng dòng tiền từ hoạt động kinh doanh lại âm 1,5 tỷ đồng. Khi phân tích, phát hiện nguyên nhân là công nợ phải thu tăng mạnh vì khách hàng chưa thanh toán. Điều này cho thấy doanh nghiệp đang “bán chịu” quá nhiều, ảnh hưởng đến khả năng thanh toán ngắn hạn.

Giá trị doanh nghiệp nhận được:

Phân tích dòng tiền kinh doanh giúp doanh nghiệp kiểm soát được dòng thu chi thường xuyên, nhận diện kịp thời các điểm nghẽn trong quy trình bán hàng – thu tiền, từ đó cải thiện dòng tiền chủ động thay vì bị động xử lý khủng hoảng thanh khoản.

2. Dòng tiền từ hoạt động đầu tư (Investing Activities)

Phần này phản ánh dòng tiền liên quan đến việc mua bán tài sản dài hạn, ví dụ như mua sắm máy móc, đầu tư vào công ty con, hoặc bán tài sản cố định. Đây là dòng tiền có tính chất chiến lược, phục vụ mục tiêu phát triển dài hạn.

Cách phân tích:

• Dòng tiền âm không đồng nghĩa tiêu cực. Khi doanh nghiệp mua tài sản để mở rộng sản xuất, dòng tiền đầu tư âm nhưng lại phản ánh kỳ vọng tăng trưởng trong tương lai.
• Dòng tiền đầu tư dương có thể đến từ việc bán tài sản hoặc thu hồi đầu tư. Nếu kéo dài, cần xem doanh nghiệp đang rút lui hay đang tái cơ cấu?

Ví dụ minh họa:

Một doanh nghiệp sản xuất đầu tư 10 tỷ đồng để xây dựng dây chuyền mới. Dòng tiền đầu tư âm 10 tỷ trong kỳ, nhưng dòng tiền kinh doanh vẫn dương. Điều này thể hiện sự lành mạnh vì doanh nghiệp đang đầu tư mở rộng bằng chính dòng tiền tạo ra từ hoạt động kinh doanh.

Giá trị doanh nghiệp nhận được:

Thông qua phân tích dòng tiền đầu tư, doanh nghiệp có thể đánh giá mức độ chủ động trong chiến lược phát triển, tránh hiểu nhầm dòng tiền âm là dấu hiệu xấu, đồng thời giúp nhà quản lý phân biệt rõ đầu tư cho tăng trưởng hay xử lý tài sản không hiệu quả.

3. Dòng tiền từ hoạt động tài chính (Financing Activities)

Dòng tiền này ghi nhận tiền vào và ra liên quan đến việc huy động vốn, bao gồm vay ngân hàng, trả nợ gốc, phát hành cổ phiếu, trả cổ tức cho cổ đông…

Cách phân tích:

• Dòng tiền tài chính dương cho thấy doanh nghiệp đang huy động thêm vốn – có thể phục vụ mở rộng hoặc bù đắp thiếu hụt dòng tiền khác.
• Dòng tiền tài chính âm thể hiện doanh nghiệp đang trả nợ hoặc chi cổ tức. Nếu dòng tiền kinh doanh đủ mạnh, đây là tín hiệu tích cực. Nhưng nếu dòng tiền hoạt động yếu mà vẫn chi cổ tức, đó có thể là rủi ro.

Ví dụ minh họa:

Một doanh nghiệp fintech phát hành thêm cổ phiếu, thu về 20 tỷ đồng. Cùng lúc đó, dòng tiền kinh doanh vẫn âm. Nếu tình trạng này lặp lại trong nhiều quý, có thể thấy doanh nghiệp đang phụ thuộc quá nhiều vào huy động vốn, thay vì tối ưu hoạt động cốt lõi để tạo ra tiền.

Chỉ số cần lưu ý:

• Tỷ lệ dòng tiền tài chính/tổng dòng tiền: Nếu tỷ lệ này quá cao trong nhiều kỳ, có thể doanh nghiệp đang sống nhờ vay nợ – cần đánh giá lại mức độ phụ thuộc tài chính.
• Liên hệ với chiến lược tăng trưởng: Doanh nghiệp tăng vay để đầu tư mở rộng là hợp lý, nhưng phải song hành với dòng tiền kinh doanh tăng tương ứng.

Giá trị doanh nghiệp nhận được:

Phân tích dòng tiền tài chính giúp doanh nghiệp kiểm soát đòn bẩy tài chính một cách khôn ngoan, lựa chọn thời điểm vay, trả nợ hoặc huy động vốn hiệu quả, tránh rơi vào trạng thái “lạm dụng vốn bên ngoài” dẫn đến rủi ro mất cân đối tài chính.

Việc phân tích các loại dòng tiền của doanh nghiệp trong báo cáo lưu chuyển tiền tệ giúp doanh nghiệp không chỉ nắm bắt được bức tranh tài chính toàn diện mà còn hiểu sâu bản chất của từng quyết định kinh doanh, đầu tư và tài chính. Khi nhìn rõ dòng tiền đang đến từ đâu, chảy đi đâu và có bền vững hay không, nhà quản trị sẽ có cơ sở chắc chắn để lập kế hoạch tài chính dài hạn, tránh các quyết định ngắn hạn thiếu cân nhắc.

Khuyến nghị hành động: Doanh nghiệp nên thiết lập quy trình theo dõi ba dòng tiền chính theo từng tháng hoặc quý, kết hợp với các phần mềm phân tích tự động hoặc báo cáo trực quan để không chỉ phát hiện vấn đề sớm mà còn nhanh chóng ra quyết định điều chỉnh phù hợp. Hãy để dữ liệu dòng tiền trở thành kim chỉ nam trong chiến lược tài chính của bạn.